RÚV “allra” landsmanna

Láttu aðra vita

Er ekki löngu komin tími til að taka á þessari ömurlegu vitleysu?

Láttu aðra vita

Mjög mikil fjöldi ungmenna á aldrinum 13- 16 ára sækir félagsmiðstöðvar – Þar fer fram mikið og gott starf. Ungmennin finna sér alls konar verkefni við hæfi eða kíkja bara til að hitta önnur ungmenni í öruggu og uppbyggilegu umhverfi. Sjálfsefling og virkni eru leiðarstef í allri starfseminni. Þátttaka í starfinu er þroskandi og reynslan sem þar fæst gott veganesti (menntun) inn í fullorðinsárin.

Flestar félagmiðstöðvar eru virkar á samfélagsmiðlum. Þar eru unglingarnir en þar eru því miður stundum „aðrir“. Unglingar fá engan frið fyrir áfengisbransanum eins og þetta skjáskot sýnir. Á meðan ekkert er gert í ólöglegum áfengisauglýsingum, ólöglegri áfengissölu og „markaðsátaki“ eins hér má sjá, þá er staðan einfaldlega sú að með algeru fálæti yfirvalda er í raun búið að gefa „skotveiðileyfi“ á æsku landsins.

Er ekki löngu komin tími til að taka á þessari ömurlegu vitleysu?

Ráðherrar hafa athafnaskyldu

Láttu aðra vita

Forvarnarsamtök senda ráðherrum bréf

Reykjavík, 27. mars 2024.


Erindi til dómsmálaráðherra um athafnaskyldu ráðherra.


Erindi þetta er sent til að leita skriflegra svara við því af hverju ráðherra hefur ekki brugðist við þeirri
ólöglegu netsölu áfengis sem fram hefur farið í landinu um langt skeið. Sú netsala sendir áfengi heim
til einstakra neytenda á innan við 30 mínútum úr vöruhúsi sem er innanlands og er því smásala í
samkeppni við ÁTVR og á skjön við lög á málefnasviði ráðherra. Netsalar þessir hafa ekki leyfi til
smásölu áfengis. Neytendur geta einnig sótt vöruna beint í vöruhúsið og fengið hana afhenta þar, en
slíkt er einnig á skjön við lög á málefnasviði ráðherra. Langt skeið hefur liðið án viðbragða ráðherra
við þessari ólöglegu framkvæmd.

Samkvæmt lögum um Stjórnarráð Íslands nr. 115/2011 bera ráðherrar ábyrgð á málefnasviðum
sínum. Ráðherrar bera athafnaskyldu gagnvart því að farið sé að lögum á málefnasviðum sem undir
þá heyra. Þeim ber með öðrum orðum lagaleg skylda til viðbragða ef lögum er ekki framfylgt.
Málið er mikilvægt fyrir hagsmuni alls almennings að okkar mati. Við bendum því einnig á lög um
ráðherraábyrgð nr. 4/1963. Þar segir að krefja megi ráðherra ábyrgðar fyrir sérhver störf eða
vanrækt starfa, er hann hafi orðið sekur um, ef málið er svo vaxið, að hann hafi annaðhvort af
ásetningi eða stórkostlegu hirðuleysi farið í bága við stjórnarskrá lýðveldisins eða önnur landslög.
Nánari upplýsingar um mál þetta eru hér.


Sem fyrr segir er óskað skriflegra skýringa á athafnaleysi ráðherra á málefnasviði sínu.
Með fyrir fram þökkum,

Árni Einarsson, framkvæmdastjóri Fræðslu og forvarna-félags áhugafólks um forvarnir og
heilsueflingu, Árni Guðmundsson, formaður Foreldrasamtaka gegn áfengisauglýsingum, Aðalsteinn
Gunnarsson framkvæmdastjóri IOGT og Hildur Helga Gísladóttir, fulltrúi SAFF-Samstarfs
félagasamtaka í forvörnum.
                                                                                    
Sambærilegt erindi var sent fjármála- og efnahagsráðherra.

Breiðfylking forvarnarsamtaka ræðir við ráðherra um lýðheilsu og ólöglega netsölu áfengis

Láttu aðra vita

Forvarnarsamtök afhenda dómsmálaráðherra áskorun þann 14. mars 2024 um að staðinn verði vörður um lýðheilsu og einkaleyfi ÁTVR til smásölu áfengis. Frá vinstri: Aðalsteinn Gunnarsson, IOGT, Björn Sævar Einarsson, IOGT, Árni Einarsson, Fræðsla og forvarnir-félag áhugafólks um forvarnir og heilsueflingu, Árni Guðmundsson, Foreldrasamtök gegn áfengisauglýsingum, Hildur Helga Gísladóttir, SAFF-Samstarf félagasamtaka í forvörnum og Guðrún Hafsteinsdóttir, dómsmálaráðherra.

Breiðfylking forvarnarsamtaka ræðir við ráðherra um lýðheilsu og ólöglega netsölu áfengis

Þann 14. mars 2024 átti breiðfylking forvarnarsamtaka fund með dómsmálaráðherra til að undirstrika að lýðheilsa gangi framar markaðsvæddri netsölu áfengis. Óskað var eftir að ræða hvernig tryggja megi að landslögum sé fylgt og lýðheilsa varin eins og lög gera ráð fyrir. Á fundinum voru fulltrúar Samtakanna Fræðslu og forvarna-félags áhugafólks um forvarnir og heilsueflingu, Foreldrasamtaka gegn áfengisauglýsingum, IOGT á Íslandi og SAFF-Samstarf félagasamtaka í forvörnum, en sömu samtök stóðu að málþingi um lýðheilsu og áfengi þann 13. febrúar 2024 (upptaka af málþingi).  

Áfengi sent heim á nokkrum mínútum í ólöglegri samkeppni við ÁTVR

Samtökin hafa áhyggjur af því að ekki skuli vera farið að landslögum hvað varðar rekstur netsölu með áfengi á Íslandi. Sú netsala sendir áfengi heim til einstakra neytenda á innan við 30 mínútum úr vöruhúsi sem er innanlands og er því smásala í samkeppni við ÁTVR. Neytendur geta einnig sótt vöruna beint í vöruhúsið. Í svari dómsmálaráðherra til Alþingis þann 11. desember 2023 er staðfest að slík sala sé ólögleg m.a. með staðfestingu á fyrri túlkun ráðuneytisins á lögunum frá 4. desember 2015 og tilkynningu um að til standi að lögleiða söluna. Netsalan fer því ekki fram í lagalegu tómarúmi eins og netsalarnir hafa reynt að halda á lofti.

Samtökin styðja gildandi lýðheilsustefnu og hafna að smásala í gegnum netið verði lögleidd

Ráðherra vill lögleiða heimild til reksturs innlendra vefverslana með áfengi í smásölu til neytenda eins og fram kom í ofangreindu svari ráðherra til Alþingis og leggja ÁTVR niður. Forvarnarsamtökin komu því á framfæri að þau hafna slíku. Lögleiðing væri kúvending á gildandi stefnu þar sem einkasala ríkis á áfengi er fyrirkomulag til að takmarka og stýra aðgengi að áfengi til að draga úr skaðlegum áhrifum og vernda ungt fólk gegn neyslu. Þá væri slíkt í hrópandi mótsögn við lýðheilsustefnu stjórnvalda til 2030 sem samþykkt var samhljóða á Alþingi nýlega. Þar segir m.a. að Íslendingar verði meðal fremstu þjóða í lýðheilsustarfi sem byggist á bestu vísindaþekkingu og reynslu. Þar segir einnig að stjórnvöld skuli hafa lýðheilsu að leiðarljósi við alla áætlanagerð og stefnumótun.

Einkasala ÁTVR er sterkasta forvörnin ásamt verðlagningu

Vitað er að einkasala ríkis á áfengi er ein virkasta forvörnin ásamt verðlagningu eins og vísindarannsóknir hafa sannað.  Þess vegna er ekkert tilefni fyrir tilslökun við að halda fast í gagnreynda áfengisstefnu eins og WHO bendir á í nýlegu bréfi til heilbrigðisráðherra þann 18. júlí 2023. Á fundinum drógu forvarnarsamtökin fram að gildandi lög og stefnur hafa lýðheilsu og samfélagslega ábyrgð að leiðarljósi. Slík rök vegi meira en markaðsvæðing áfengissölu með tilheyrandi samkeppni um að selja sem mest áfengi til sem flestra. Verði netsmásalan lögleidd falla því lýðheilsurök Íslands um að einkasala ÁTVR í smásölu sé grundvölluð á lýðheilsu og gangi því upp innan EES/ESB svæðisins.

Ráðherra ræður ekki einn

Samtökin bentu á að þótt ráðherra vonist eftir lagabreytingum í framtíðinni er ekki búið að breyta lögunum enn. Lögin standa. Dómsmálaráðherra ræður ekki einn. Ekkert bendir til þess að lögunum verði breytt á næstunni. Bæði heilbrigðisráðherra sem og varaformaður þingflokks Vinstri grænna og formaður velferðarnefndar Alþingis styðja ekki lögleiðingu smásölu áfengis í gegnum netið. Heilbrigðisráðherra vill þvert á móti herða reglur um áfengissölu. Raunveruleikinn veldur að sjálfsögðu netsölunum hugarangri eins og fram kom í erindi Félags atvinnurekenda til stjórnvalda árið 2021. Raunveruleikinn er sá að ólöglegar netsölur áfengis starfa nú óáreittar í trássi við einkaleyfi ÁTVR á smásölu og afhendingu áfengis á Íslandi. Þeim hefur stórfjölgað og eru nú 15-20 talsins að talið er. Slík staða er óásættanleg. Með þessum hætti er ekkert gefið fyrir lýðheilsu og forvarnir.

Netsala áfengis til ungmenna og eldri borgara

Samtökin telja að netsala áfengis beinist mest að tveimur hópum, eldri borgurum og ungmennum. Samtökin hafa áhyggjur af því að sá góði árangur sem náðst hefur varðandi ungmenni með “íslensku leiðinni“ glutrist niður. Íslenska leiðin felur í sér tvær stoðir. Þær eru takmarkað aðgengi að áfengi með einkasölu ÁTVR ásamt framúrskarandi og faglegu tómstunda- og íþróttastarfi. Ekki má kippa annarri stoðinni undan. Þá eru áhyggjur af vaxandi áfengisneyslu eldra fólks.

Beðið árum saman eftir niðurstöðu lögreglu

Vitað er að ÁTVR kærði netsölu þann 16. júní árið 2020 til lögreglu. Lögreglan hefur ekki komist að niðurstöðu í málinu þótt bráðlega séu liðin fjögur ár. Engar haldbærar skýringar hafa komið fram á þeim drætti. Forvarnarsamtökin hafa viðað að sér gögnum um netsölu áfengis frá ráðuneytum og stofnunum á grundvelli upplýsingalaga. Meðal þeirra gagna er minnisblað lögmannsstofu, unnið fyrir ÁTVR, um dóm Hæstaréttar Svíþjóðar í Winefinder málinu sem féll 7. júlí 2023. Í minnisblaðinu er dómurinn, sem fjallaði um netsölu áfengis, rakinn og komist að þeirri niðurstöðu að „Netsalarnir sem selja áfengi á íslenskum markaði selja vörur sem hafa þegar verið fluttar inn til landsins og tollafgreiddar. Slík sala er smásala hér á landi sem brýtur gegn einkarétti ÁTVR til smásölu áfengis og er því ólögleg.“

Beðið eftir Godot

Forvarnarsamtökin og fleiri lýðheilsuþenkjandi aðilar hafa reynt að fá svör frá stjórnsýslunni, sem helst tengist þessum málum, svo brugðist verði við þeirri ólögmætu stöðu sem nú er uppi. Hvorki lögreglustjórinn á höfuðborgarsvæðinu, Halla Bergþóra Björnsdóttir, dómsmálaráðherra, Guðrún Hafsteinsdóttir, fjármála- og efnahagsráðherra, Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir, Umboðsmaður Alþingis, Skúli Magnússon, Ríkissaksóknari, Sigríður J. Friðjónsdóttir, né aðrir hafa enn brugðist við. Enginn tekur á þessu máli. Stjórnsýslan hefur ekki í áravís brugðist við þessari stöðu. Í réttarríki á ekki að þurfa að bíða eftir að lögum sé fylgt.

Í lok fundar afhentu samtökin ráðherra framangreind gögn. Einnig var afhent áskorun til alþingismanna frá 13. febrúar 2024 um að standa vörð um lýðheilsu og einkaleyfi ÁTVR til smásölu áfengis.

Gögn afhent ráðherra:

Kæra frá 2020

Láttu aðra vita

Hér gefur að líta kæru ÁTVR til lögreglunar frá 2020. Viðbrögð af hálfu lögreglunnar virðast engin?

Hvað er erlend netsala áfengis? – Dómur Hæstaréttar Svíþjóðar

Láttu aðra vita

Meðfylgjandi minnisblað um dóm hæstaréttar Svíþjóðar sýnir ótvírætt að fyrirkomulag “erlendrar netsölu áfengis” hér á landi er bara orðhengilsháttur og útúrsnúningar sem hefur ekkert með erlendan innflutning til einkanota að gera. Hérlendis er einfaldlega um að ræða ólöglega smásölu áfengis.

Bréf Innanríkisráðuneytis 2015

Láttu aðra vita

Netsala áfengis af hálfu einstaklinga og fyrirtækja er ólögleg eins og glögglega kemur fram í bréfi innanríkisráðneytisins frá 4. desember 2015. Lagaleg óvissa er engin. Að lögregluyfirvöld skuli ekki hafa brugðist við í samræmi við við álitið er með eindæmum.

Bréf WHO til Heilbrigðisráðherra (enska útgáfan)

Láttu aðra vita

Áskorun til Alþingisfólks

Láttu aðra vita

Meðal virkustu leiða í áfengisforvörnum er að takmarka aðgengi að áfengi eins og kostur er. Einkaleyfi Áfengis- og tóbaksverslunar ríkisins á smásölu áfengis er það fyrirkomulag sem Íslendingar hafa valið í þessu skyni

Kæri ráðherra

Láttu aðra vita

Þýðing forvarnarsamtaka á bréfi WHO ( Dr Hans Henri P. Kluge) til heilbrigðisráðherra Íslands, Willums Þórs Þórssonar, frá 18. júlí 2023

Previous Next

júl 12

Smásala áfengis á Íslandi í gegnum vefsíðu/app eru ekki erlend (net)viðskipti

Láttu aðra vita

Verslun með áfengi er ekki einkamál áfengisiðnaðarins og áfengisstefnu í samfélaginu er ekki hægt að byggja á þeim forsendum. Almannahagsmunir, velferðar- og lýðheilsusjónarmið eru mun mikilvægari en einkahagsmunir. Áfengisiðnaðurinn hefur ekkert umboð til breytinga en fer sínu fram að virðist átölulaust? Lýðheilsumat eða nokkur önnur úttekt á afleiðingum breytinga á ríkjandi áfengisstefnu eru ekki fyrir hendi? Á sviði framkvæmda í samfélaginu er vart velt við steini nema fyrir liggi umhverfismat?

Í fjölda ára hefur verið heimilt að flytja inn áfengi til eigin nota og það löngu áður en að netið kom til sögunar. Áhugafólk hefur gjarnan nýtt sér þessa leið og lagalega er engin ágreiningur um þetta fyrirkomulag. Fólk getur keypt áfengi til eign nota erlendis, flutt hingað hvort sem það tekur það með sér sem ferðalangar eða flytur inn með öðrum aðferðum og greiðir viðkomandi gjöld af vörunni.

Þetta á ekkert skylt við smásölu áfengis nokkurra fyrirtækja hérlendis sem með röngu telja sig „erlendar“ netverslanir.  Það er sorglegt að fjármálaráðherra hafi beitt sér gegn því að máli af þessum toga, sem vísað frá héraðsdómi af tæknilegum ástæðum (byggt á áliti eins dómara), væri áfrýjað til æðra dómstigs?  Hér að neðan er tilvísun í reifun málsins sem sýnir í hnotskurn smásölu einkaaðila. (Leturbreytingar eru okkar þar sem hvorki nöfn né fyrirtæki skipta máli, efnisatriðin kjarna málið)

„Samkvæmt  því  sem  fram  kemur  í  stefnu  fékk  stefndi,  BBBBB,  persónulega, skráð  virðisaukaskattsnúmerið  xxxxxxx  þann  xx. xxxx  20xx  vegna  atvinnurekstrar einstaklings,  og  sé  það  virðisaukaskattsnúmer  gefið  upp  fyrir  smásölu  áfengis  í vefverslun á vefslóðinni www.AAA.is.

Kveður stefnandi að stefndi, BBBBB, hafi hins vegar hvorki leyfi til innflutnings áfengis né heildsölu. Enn  fremur  segir  í  stefnu  að  hið  stefnda  félag,  AAA  ehf.,  sé  handhafi tímabundins  starfsleyfis  til  áfengisinnflutnings  og  að  stefndi,  BBBBB,  sé  skráður ábyrgðarmaður  leyfishafa.  Skráð  starfsemi  stefnda,  AAA  ehf.,  sé  heildverslun  með drykkjarvörur og smásala á drykkjarvörum í sérverslunum. Stefndi, BBBBB, sé 100% eigandi,  stefnda,  AAA  ehf.,  og  eini  stjórnarmaður  þess. 

Stefnandi  byggir  á  því  að stefndi, AAA ehf., virðist vera innflytjandi áfengis sem selt sé í smásölu í vefverslun á   vefslóðinni  www.AAA.is .   Áfengi   sé   jafnframt   afgreitt   af   lager   á   skráðu heimilisfangi stefnda, AAA ehf. Stefnandi kveður stefnda, AAA ERLENDIS vera félag skráð í XXlandi og að það sé í fullri eigu stefnda, BBBBB, sem jafnframt sé skráður forráðamaður þess. Stefndi, AAA ERLENDIS, sé með skráða kennitölu hérlendis, kt. xxxxxx- xxxx, sem gefin  sé  upp  fyrir  smásölu  áfengis  í  vefverslun  á vefslóðinni www.AAA.is.  Þá  sé stefndi, AAA ERLENDIS, skráð fyrir fyrrgreindu léni í rétthafaskrá ISNIC. Reikningar hafi verið gefnir út í nafni AAA ERLENDIS vegna viðskipta við vefverslunina.  Stefndi AAA ERLENDIS hafi þó hvorki leyfi til innflutnings áfengis til Íslands né heildsölu þess.

Fram kemur í málavaxtalýsingu í stefnu að þrátt fyrir einkarétt stefnanda hafi stefndu hafið smásölu áfengis í vefverslun á vefslóðinni www.AAA.is í xxxx 20xx, þar sem  neytendum  sé  boðið  áfengi  til  sölu  beint  af  innlendum  lager.  Á  heimasíðu vefverslunarinnar komi fram að allar vörur sem boðnar séu til sölu í vefversluninni séu á lager á Íslandi og tilbúnar til afgreiðslu samdægurs eða í síðasta lagi næsta virka dag.

Stefnandi kveðst hafa hvoru tveggja kært starfsemi stefndu til lögreglu, sem og tilkynnt Skattinum um meint brot stefndu á skatta – og tollalögum en ekki verði séð að  yfirvöld  hafi  brugðist  við  erindum  hans.  Þá  hafi  stefnandi  gert  leyfisveitanda, sýslumanninum  á  höfuðborgarsvæðinu,  grein  fyrir  meintum  brotum  stefnda,  AAA ehf., á skilyrðum innflutningsleyfis hans og mun sýslumaður hafa sent erindi hans til lögreglunnar  á  höfuðborgarsvæðinu  sem  eftirlitsaðila  með  framkvæmd  leyfisins. Stefnandi telur stefndu með háttsemi sinni brjóta gegn lögvörðum einkarétti stefnanda og valda honum tjóni. Sé honum því nauðugur sá kostur að höfða þetta mál.

Stefnandi  telur  alla  stefndu  eiga  þátt  í  ólögmætri  smásölu  áfengis,  sem  farifram í vefverslun á íslensku vefslóðinni  www.AAA.is. Það sé þó stefndi, BBBBB, sem haldi um alla þræði, sem 100% eigandi hinna stefndu félaga og skráður forsvarsmaður þeirra beggja. Stefnandi byggir á því að ekki geti skipt máli þótt erlent félag sé skráð fyrir  léni  vefverslunarinnar www.AAA.is þar  sem  vörurnar  séu  boðnar  til  sölu  eða hvort einhvers konar reikningar séu gefnir út í nafni stefnda, AAA ERLENDIS. Telur stefnandi  augljóst  að  um  smásölu  stefndu  innanlands  sé  að  ræða,  sem  brjóti  gegn einkarétti  stefnanda,  hvort  sem  það  telst  vera  erlendur  eða  innlendur  aðili  sem raunverulega  býður  vöruna  til  sölu,  samþykkir  pöntun,  tekur  á  móti  greiðslu  eðaafhendir áfengið.

Innflutningsleyfi stefnda, AAA efh., veiti honum heimild til þess að selja eða afhenda  áfengi  til  þeirra  sem  leyfi  hafa  til  að  framleiða,  selja  eða  veita  áfengi  í  atvinnuskyni, sbr. 2. mgr. 8. gr. laga nr. 75/1998. Stefnda sé jafnframt heimilt að selja  eða afhenda fyrirtækjum áfengi til iðnaðarnota, sem og að selja eða afhenda innflutt áfengi  þeim  sem  njóta  úrlendisréttar  og  í  tollfrjálsar  forðageymslur  eða  verslanir.  Ákvæðið sé tæmandi en þar sé jafnframt tiltekið að innflutningsleyfi veiti leyfishafa  ekki heimild til að selja áfengi í smásölu.

Þá segir í stefnu að á stefnda, BBBBB, hafi verið að skilja að sala stefnda, AAA ehf.,  til  stefnda,  AAA ERLENDIS, félli  undir  h-lið  1.  mgr.  5.  gr.  reglugerðar  nr.  828/2005  um  framleiðslu,  innflutning  og  heildsölu  áfengis  í  atvinnuskyni  um að innflutningsleyfishafa sé heimilt að selja og afhenda áfengi til „sölu úr landi“. Ekki sé hins vegar að sjá að áfengið sé flutt úr landi eftir að stefndi, AAA efh. hafi flutt það inn,  áður  en  það  sé  selt  í  vefversluninni,  enda  sé  ljóst  að  stefndi,  AAA ERLENDIS, þyrfti  þá  að  flytja  áfengið  til  landsins  að  nýju  og  greiða  skatta  og  skyldur af  innflutningnum. Til þess hafi hann ekki leyfi og hið sama eigi við um stefnda, BBBBB.

Hvorugur  þeirra  teljist  til  þeirra  aðila  sem  framangreint  ákvæði  áfengislaga heimili handhöfum  áfengisinnflutningsleyfis  að  eiga  viðskipti  við.  Þrátt  fyrir  þetta  virðist áfengið  sem  stefndi,  AAA ehf.,  hafi  flutt  inn  á  grundvelli  starfsleyfis  síns  með  einhverjum  hætti  skipta  um  hendur  áður  en  það  sé  selt  í  smásölu  hérlendis,  en virðisaukaskattur  af  þeim  viðskiptum  virðist  innheimtur  í  nafni  stefnda,  BBBBB,  og  stefndi, AAA ERLENDIS, er sagður annast smásöluna. Stefnandi byggir á því að þáttur stefnda, AAA efh. í smásölu á áfengi í vefverslun á vefslóðinni www.AAA.is, hvort tveggja til einstaklinga og fyrirtækja, falli utan við framangreinda heimild leyfishafa og sé þannig ólögmætur.“

Varanlegur hlekkur á þessa grein: https://www.foreldrasamtok.is/smasala-afengis-a-islandi-i-gegnum-vefsidu-app-eru-ekki-erlend-netvidskipti/

jún 29

Það er engin lagaleg óvissa

Láttu aðra vita

Það er leitt að sjá ýmsa fjölmiðla byggja umfjöllun um ólöglega sölu áfengis á þeirri skoðun og óskhyggju áfengissala að það sé „lagaleg óvissa“ sem geri söluna löglega? Slíku er ekki fyrir að fara, þvert á móti. Rannsóknarsetur verslunarinnar segir einfaldlega að vefsala sé eitt form smásölu og hver er þá lagalegi vafinn annar en sá að slá ryki augu fólks? Það eru í gildi áfengislög sem eru skýr.

Máli ÁTVR gegn tilteknum fyrirtækjum var vísað frá Héraðsdómi af tæknilegum ástæðum. Byggt á áliti eins dómara sem taldi ÁTVR ekki vera aðila máls. Í frávísunni er ekkert tekið á efnisatriðum málsins, hinni ólöglegu sölu. ÁTVR áfrýjaði að sjálfsögðu.

Æðsti yfirmaður ÁTVR fjármálaráðherra (sem og dómsmálaráðherra) brást ókvæða við og taldi enga þörf á áfrýjun sem er ástæða þess að ÁTVR dró áfrýjun til baka. Þetta er merkilegt en með þessu var algerlega ljóst að fjármálaráðherra vill ekki efnislegan dóm í málinu enda veit hann lögfræðingurinn hver niðurstaðan yrði.

Að telja kolólöglega smásölu áfengis löglega byggða á frávísun eins héraðsdómara er einfaldlega óboðlegt Stóra fréttinn í þessu máli er því sú hvers vegna yfirvöld í láti þessi lögbrot viðgangast? Er Costco og fleiri fyrirtæki hafin yfir íslensk lög?

Það hefur engin beðið um áfengisstefnu eða samþykkt áfengispólitík sem byggir á ítrustu sérhagsmunum áfengissala. Málefnið er einfaldlega miklu stærra og varðar fleiri og mun ríkari almanna hagsmuni en það.

Varanlegur hlekkur á þessa grein: https://www.foreldrasamtok.is/thad-er-engin-lagaleg-ovissa/

jún 27

Hin hliðin – Lýðheilsa – Vernd barna og ungmenna – Áfengisstefna – Íslenska leiðin

Láttu aðra vita

Sjá – https://www.visir.is/k/e16ad5ce-5997-4de9-a1aa-6c377d3581cb-1687248225157?fbclid=IwAR1PUyNcX8rvesJCBWqJ_-wigqYOvpth1R9hKJ_0McNuB8wbzqbFmDc9lxY

Varanlegur hlekkur á þessa grein: https://www.foreldrasamtok.is/hin-hlidin-lydheilsa-vernd-barna-og-ungmenna-afengisstefna-islenska-leidin/

ágú 26

Af þreyttasta frumvarpi Íslandssögunnar

Láttu aðra vita

Um þessar mundir liggja fyrir Alþing tvö áfengisfrumvörp sem bæði ganga, að sögn, út á að „frelsa“ áfengið, eins og það sé í einhverri ánauð. Annað þeirra, frumvarp um að heimila „vefsölu“ áfengis, er til umfjöllunar í þessu greinarkorni. Ekki hefur sá sem þetta ritar tölu á öllum þeim sambærilegum frumvörpum sem lögð hafa verið fram á Alþingi síðustu ár eða áratug en þau eru sennilega vel á annan tuginn.

Tímasetningar í þessu sérhagsmuna vafstri hafa ekki alltaf verið heppilegar. Fyrrverandi þingmaður Sjálfstæðisflokksins  ætlaði að mæla fyrir slíku frumvarpi í upphafi hrunsins þegar að vart heyrðist mannsins mál í þingsal vegna mótmælanna fyrir utan þinghúsið. Þegar að covid faraldurinn skall á með miklum þunga og samfélagið var allt á öðrum endanum þá taldi þ.v. dómsmálaráðherra ástandið sýna að mikil þörf væri fyrir netverslun með áfengi? Árangur af þessu vafstir er engin, eins og dæmin sanna og  tíma þingsins örgugglega betur varið í önnur mál og mikilvægari.

Meintur „vandi“ kristallast sennilega í þeim fleygu ummælum stjórnmálamanns eins um að það væri slæmt að geta ekki kippt með sér hvítvínsflösku/m í stórmarkaðinum á sunnudögum til að hafa með humrinum. Það sé frelsismál, en ekki minnst einu orði á humarinn, sem er með öllu ófrjáls eins og mest af okkar sjávarfangi, sem býr við helsi fiskveiðistjórnunarkerfisins? Og svo hinu að áfengi sé löglega vara (eins og tóbak) og því eigi framleiðendur og  seljendur allan rétt á því að sýsla með áfengið eins þeim og þeirra hagsmunum henti best.

Hagmunaaðilar háværir

Hagmunaaðilar, helstu og háværustu talsmenn breytinga, eru orðnir óþreyjufullir. Ýmsir í þeirra ranni nenna ekki lengur að bíða. Í þágu sinna ítrustu sérhagsmuna, auglýsa þeir áfengi eins og engin sé morgundagurinn og selja áfengi í smásölu þvert á  lög, lýðheilsu- og forvarnasjónarmið svo ekki sé minnst á almennt velsæmi.  

Í þessu samhengi þá veldur „ákvörðun“ ÁTVR um að draga til baka, áfrýjun til Landsréttar, mál vegna ólöglegrar sölu áfengis, mikilli furðu svo ekki sé meira sagt. Fingraförin sjást reyndar langar leiðir. Fulltrúi löggjafa- og framkvæmdavaldsins, fjármálaráðherra, beitir sér af alefi gegn því að dómsvaldið úrskurði efnislega í algerlega augljósu máli. Tæknileg frávísun byggð á skoðun eins  héraðsdómara er látin nægja.  Slíkt er algerlega óboðlegt og framganga fjármálaráðherra í þessu máli honum lítt sæmandi.  Áfengisbransinn  andar léttar um skeið enda búið að afstýra því að úrskurðað verði efnislega um algerlega augljósa ólöglega áfengissölu. Fyrirliggjandi frumvarp um að heimila vefsölu áfengis er auk þess ekkert annað en formleg viðurkenning á því að núverandi „vefsala“ sé með öllu ólögleg. 

Markmiðið er klárt. Nú á skal þess freistað með öllum tiltækum ráðum, enn eina ferðina, að brjóta á bak aftur fyrirkomulag sem ríkt hefur nokkuð almenn sátt um í samfélaginu.

Dómsmálaráðherra

Dómsmálaráðherra hefur látið þau boð út ganga að hann ætli að fá til liðs við sig, í ráðuneytið, þrjá eða fjóra  lögfræðinga, sérfræðinga í Evrópurétti, til þess að kanna hvort við þurfum ekki að taka upp reglur Evrópusambandsins, sem að hans mati virðast ganga út á það að við verðum að selja áfengi út um allt, alltaf. Evrópusambandið vill hann að öðru leyti ekkert með hafa, finnur því reyndar flest allt til foráttu. Skynsamara væri að nýta þessa fjármuni í að láta gera lýðheilsumat á afleiðingum þessara frumvarpa, fremur en að eyða stórfé í spurningu sem þegar er búið svara. Eitt símtal til Evrópusambandslandsins Svíþjóðar nægir, það þarf enga fjóra lögfræðinga í það. Lýðheilsu- og velferðarmarkmið þjóða ganga einfaldlega framar viðskiptahagsmunum. Fyrirkomulag áfengissölu á augljóslega við í þeim efnum, þjóðir geta því haft það fyrirkomulag sem þær kjósa.  Fullkomið verkleysi ráðherrans, sem yfirmanns löggæslumála, gagnvart augljósum lögbrotum, bæði hvað varðar áfengisauglýsingar og ólöglega sölu áfengis, vekja furðu og spurningu um hvort ráðherra telji sig hafa ríkar skyldur gagnvart áfengissölum  en almenning í landinu, ekki síst börnum og ungmennum?

Vefsala er almennt söluform

Að heimila „vefsölu“ áfengis þýðir ekkert annað en að leyfa almenna sölu áfengis. Á því leikur engin vafi og kemur einkar vel fram í úttekt Rannsóknaseturs verslunarinnar á áhrifum  stafrænnar tækni á verslunarrekstur:

„Vegna samruna hefðbundinnar verslunar við net og stafrænar tæknilausnir getur reynst erfitt að aðgreina umfang hefðbundinnar verslunar frá umfangi  netverslunar eða öðrum nýjum verslunarháttum.  

Til samanburðar má líkja samruna hefðbundinnar verslunar við netverslun við þá breytingu sem varð um miðja síðustu öld þegar tekin var upp sjálfsafgreiðsla í stað afgreiðslu yfir búðarborð. Erfitt reyndist að aðgreina magn þess sem selt var í sjálfsafgreiðslu og vörur sem voru á bakvið búðarborðið.

Á sama hátt getur reynst erfitt að aðgreina veltu í hefðbundnum verslunum núna og netverslunum, því þessar tvær tegundir renna sífellt meira saman“

(Emil Karlsson, 2018. Íslensk netverslun– áhrif stafrænnar tækni og alþjóðlegrar samkeppni, bls 9 .RANNSÓKNASETUR VERSLUNARINNAR)

Stórmarkaðir eins og Costco, Hagkaup, Bónus, Krónan, og nánast allir þeir sem það kjósa, munu geta hafið sölu áfengis án verulegra takamarkanna og munu gera verði frumvarp af þessum toga einhvern tímann að lögum. Útsölustöðum mun fjölga um mörg hundruð prósent frá því sem nú er. Stórmarkaðir verða ráðandi og þessir fáu aðilar sem hæst hafa um þessar mundir verða eins og síli innan um laxanna, fórnalömb eigin hugmyndafræði.

Allt hefur þetta verið keyrt áfram á forsendum ítrustu viðskiptahagsmuna. Framboð af áfengi verður gríðarlegt, sölustöðum fjölgar margfalt, opnunartímar verða alltaf, áfengisauglýsingar og algerlega óheft markaðssókn verður viðvarandi og mun eins og dæmin sanna ekki síst bitna á og beinast að börnum og ungmennum.

Vernd barna og ungmenna

Allt gengur þetta þvert á lýðheilsu- og forvarnarmarkmið samfélagsins, sem nokkuð almenn sátt hefur ríkt um. Ágætur árangur okkar Íslendinga í forvörnum gagnvart börnum og ungmennum er afsprengi margra áratuga vinnu. „Íslenska módelið“ er m.a. afrakstur þess og er gagnreynd aðferðarfræði (Rannsókn og greining) og er mörgum öðrum löndum fyrirmynd á þessu sviði. Nálgun sem byggir á nokkrum meginstoðum. Samveru foreldra, barna og ungmenna, virkri þátttöku í æskulýðs- og íþróttastarfi,  forvarnarfræðslu foreldra, barna og ungmenna, aðgengi og sölufyrirkomulagi áfengis, svo dæmi séu nefnd. Árangurinn í forvarnarstafi er ekki sjálfsprottinn og varir ekki nema stöðugt sé haldið áfram. Forvarnir eru ferskvara.  Gott ástand einnar kynslóðar er ekki ávísun á að það þurfi ekkert að vinna gagnvart næstu kynslóð. Gott ástand er ekki heldur nein skiptimynt eða réttlæting fyrir breytingum sem ganga þvert á öll lýðheilsu- og forvarnarmarkmið.

Lýðheilsumat

Í fyrstu frumvörpum um áfengismál var smávegis um að auka fé til lýðheilsu- og forvarnamála til mótvægis við þær neikvæðu afleiðingar sem svona frumvörp hafa.  Síðustu ár er ekki minnst á slíkt svo neinu nemi og þá helst persónlegum hugmyndum flutningsmanna, og eða þeirra lögfræðinga sem frumvörpin semja, um að frumvarpið hafi lítil sem engin áhrif á lýðheilsu? Eigi ekki við eins og einn ráðherra orðaði það. Í síðustu tveimur til þremur tilraunum við að koma svona frumvarpi í gegn þá hefur umræðan auk þess verði afar einhliða og nánast algerlega á forsendum hinna ítrustu viðskiptahagsmuna.  Það sem verra er að framlag í Lýðheilsusjóð hefur verið lækkað frá því sem áður var, er nú föst upphæð í stað hlutfalls af áfengisgjaldi eins og áður var.

Engum af flutningsmönnum þessara frumvarpa, í gegnum árin, virðast detta til hugar að leggja til að fram fari lýðheilsumat á afleiðingum þeirra breytinga sem frumvörpin kunna að hafa í för með sér. Í þeim efnum má nefna rannsókn sem birtist á vef BMC Public Health í desember 2018.  Lýðheilsufræðileg rannsókn á áhrifum þess að breyta sölufyrirkomulagi áfengis í Svíþjóð í þá veru að leggja niður Systembolaget (sænska ÁTVR) Estimating the public health impact of disbanding a government alcohol monopoly: application of new methods to the case of Sweden. Innan Félags Lýðheilsufræðinga og Landlæknisembættisins eru sérfræðingar á þessu sviði sem hafa þekkingu til þess að gera svona mat með gagnreyndum vísindalegu aðferðum. Undarlegt að ekki hafi verið leita til viðkomandi aðila í tengslum við þetta frumvarp?

Fyrirkomulag áfengisölu á ekki að lúta forsendum ítrustu  sérhagsmuna.

Örfá aukaspor, ef einhver eru, til þess að versla áfengi er á alla leggjandi. Þær breytingar sem dómsmálaráðherra berst fyrir eru fyrst og fremst í þágu  ítrustu viðskiptahagsmuna og yrðu eitt mesta lýðheilsuslys síðustu áratuga. Að mati þess sem þetta ritar er grundvallaratriði og kjarni þessa máls, auk lýðheilsu- og velferðarsjónarmiða, vernd barna og ungmenna. Ekki bara vernd þeirra gegn  áfengisáróðri eins og áfengisauglýsingar eru. Ekki síður vernd gagnvart sölufyrirkomulagi sem er afar ótryggt hvað varðar börn og ungmenni. Samfélagið getur og setur sér ýmis lög og reglur í þágu almannahagsmuna sem betur fer. Áfengismál eru dæmi um slíkt, ákveðin samfélagssáttmáli sem flestir virða og vonandi verður það áfram svo. Fyrirkomulag áfengisölu, áfengisstefna á ekki að lúta forsendum ítrustu  sérhagsmuna, slíkt er einstakt óráð.

Árni Guðmundsson

Félagsuppeldisfræðingur/ Tómstunda- og félagsmálfræðingur

Grein þessi birtistí Kjarnanum vorið 2022

Varanlegur hlekkur á þessa grein: https://www.foreldrasamtok.is/af-threyttasta-frumvarpi-islandssogunnar/

júl 19

Stöndum vörð um velferð barna og ungmenna

Láttu aðra vita

Varanlegur hlekkur á þessa grein: https://www.foreldrasamtok.is/690-2/

des 20

Áfengisauglýsingar eru boðflennur í tilveru barna og ungmenna

Láttu aðra vita

Erindi formans Foreldrasamtaka gegn áfengisauglýsingum á málfundi Vímulausrar æsku og IOGT í Bústaðakirkju þ. 3. desember 2018

Áfengisauglýsingar eru boðflennur í tilveru barna og ungmenna

"Áfengisauglýsingar eru boðflennur í tilveru barna og ungmenna" Erindi formanns Foreldrasamtaka gegn áfengisauglýsingum á málfundi Vímulausrar æsku og IOGT í Bústaðakirkju þ. 3. desember s.l.

Posted by Foreldrasamtök gegn áfengisauglýsingum on Friday, December 7, 2018

Varanlegur hlekkur á þessa grein: https://www.foreldrasamtok.is/afengisauglysingar-eru-bodflennur-i-tilveru-barna-og-ungmenna/

Load more